Türkiye’de Elektrik Tüketimi Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Ampirik Bir Analiz

Doğuş Üniversitesi Dergisi, 2007

Bu çalışmada, Türkiye'de ekonomik büyüme ile elektrik tüketimi ilişkisi 1974-2004 dönemi için incelenmiştir. Ekonomik büyüme ve elektrik tüketimi serileri farklı derecelerden durağan (I(0) ve I(1)) oldukları için aralarındaki ilişki Sınır Testi yaklaşımı ile araştırılmıştır. Bu yaklaşıma göre, seriler arasında eşbütünleşme ilişkisi tespit edilmiş ve kısa dönemde değişkenler arasında pozitif bir ilişki ortaya çıkarken uzun dönemde bu ilişki negatif çıkmıştır.

An Econometric Analysis of the Relationship Between the Types of Electricity Consumption and Economic Growth in Turkey Abstract Recently the relationship between energy and economic growth has been increasingly attracting concerns of the policy makers and researchers. Relationship between these two variables is very important while formulating energy policies. In this article, the relationship between total electricity consumption, industrial electricity consumption and residential electricity consumption and economic growth is investigated by utilizing the developments in the time series analyses in Turkey for the period 1975-2005. According to the obtained results, the existence of the long run relationships between total, industrial and residential electricity consumptions and economic growth were determined by Johansen co-integration test and it was seen by using Vector Error Correction Mechanism (VECM) that the causality runs from electricity consumptions to economic growth. In addition, it has been detected that there are a two-way causality relations between residential electricity consumption and economic growth.

Sosyal Ve Ekonomik Arastırmalar Dergisi, 2005

Bu çalışmada Türkiye'de elektrik talebi değişik sektörler itibariyle tahmin edilmiş ve elektrik tüketimi ile milli gelir arasında nedensellik ilişkisi test edilmeye çalışılmıştır. Zaman serilerinin özelliğini dikkate alan eşbütünleşme ve vektör hata düzeltme modelleri ile analizler yapılmıştır. Milli gelir ile elektrik tüketimi arasında eşbütünleşmenin olduğu ve buradan elektrik tüketiminden gelire doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisinin varlığı tesbit edilmiştir. Tüm sektörlerde kısa dönem gelir esneklikleri birimden küçük, uzun dönem esneklikleri ise birden büyük bulunmuştur.

Tarihin en eski dönemlerinden itibaren insanlar, barınma, beslenme ve korunma gibi temel ihtiyaçlarını karşılamak için çaba göstermişler, bunları daha hızlı ve etkin bir şekilde karşılamak üzere enerji kaynaklarını kullanmaya yönelmişlerdir (Tunalı ve Ulubaş, 2017: 2). Yaşamın kendisini ve kalitesini ifade eden enerji dört temel element arasında ateşi temsil etmekte (Rumeli, 2010: 311), vazgeçilmez bir unsur olarak ele alınmaktadır. İlkel dönemlerde sadece kas gücünden ibaret olan enerji, zaman içinde yaşam koşullarındaki değişmelere paralel olarak çeşitlenmiştir. Doğayı keşifle birlikte ilk olarak hayvanların enerjisinden istifade edebilir hale gelen insanlar, zaman içinde rüzgâr, kömür, petrol, doğal gaz, atom ve benzeri enerji kaynakları ile artan enerji taleplerini karşılamaya başlamışlardır (Kar ve Kınık, 2008: 334-335). Bu gelişme sürecinde fosil yakıtlardan istifade edilmeye başlanması enerjinin çok daha geniş bir alanda kullanılmasını mümkün kılmıştır. Makineleşmenin başlaması ve dolayısıyla üretim sürecinin değişmesi sanayi devrimini tetiklemiş ve böylece artan enerji talebi yeni kaynak arayışlarının hızlanmasına neden olmuştur (Alev ve Erdemli, 2019: 68). Sanayileşme devrimiyle birlikte mal ve hizmet talebi artmış ve bu artış sanayileşme sürecini beslemiştir. Artan üretim, hammadde ve kaynak arayışını beraberinde getirmiş bu da çevre başta olmak üzere birtakım sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur (Ergün ve Atay Polat, 2017: 258). Sanayi devrimi sürecinde birçok buluş ve yenilik meydana gelirken sermaye faktörü birçok alanda üretim sürecine girmiş ve/veya ağırlığını arttırmıştır. Sanayi devrimini takiben on dokuzuncu ve yirminci yüzyılda yaşanan, nüfus artışı, kentleşme, küreselleşme ve teknolojik gelişmeler enerjiye olan talebi iyice arttırmış ve bu süreçte elektrik tüketimi yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Tarım toplumlarından sanayi ve hizmet toplumlarına geçişi kapsayan bu süreçte başta gelişmiş ülkeler olmak üzere bütün ülkelerde enerjiye olan talep artmıştır (Tunalı ve Ulubaş, 2017: 2). Ekonominin hem arz hem de talep tarafında kritik öneme sahip hale gelen enerjinin ekonomik büyümeyle olan ilişkisinin önemi özellikle 1973 ve 1978’de yaşanan petrol şoklarıyla anlaşılmış ve sonrasında yaygın biçimde sorgulanmaya başlamıştır (Akbaş ve Şentürk, 2013: 46). Bu dönemde kullanılan enerjinin büyük oranda fosil yakıtlardan elde ediliyor olması ve dünya genelinde heterojen dağılmış olan bu kaynakların onlara sahip olan ülkelere diğer ülkeler karşısında yaptırım uygulayabilme avantajı sunması, petrol şoklarının yaşanmasına neden olmuştur. Petrol şokları neticesinde yaşanan durgunluk bir taraftan enerji ile ekonomik büyüme ilişkisini gündeme taşırken diğer taraftan ekonomi bağımsızlığı kapsamında alternatif arayışlarını gündeme getirmiştir (Alev ve Erdemli, 2019: 68).

Nicel Bilimler Dergisi, 2021

2023

Bir enerji kaynağı olarak fosil yakıt, Sanayi Devriminden itibaren üretimin en önemli unsurlarından biri olmuştur. Ancak fosil yakıtların dünyanın her yerinde eşit bir şekilde dağılım göstermediği görülmektedir. Bu durum bazı ülkeleri enerji ihracatçısı durumuna getirirken fosil yakıt kaynağı bulunmayan ülkeleri ise ithalatçı konuma getirmiştir. Yeterli enerji kaynağına sahip olmayan ülkeler üretim miktarını ve toplumsal refah düzeyini yükseltmek için ihtiyaç duydukları enerjiyi dış kaynaklardan tedarik etmek zorundadır. Bu durum enerji sektöründe bağımlılık ilişkilerinin gelişmesine neden olmaktadır. 2022'nin ilk aylarında başlayan Ukrayna-Rusya Savaşının ardından enerji bağımlılığı enerji arz güvenliği açısından bir risk unsuru olarak kabul edilmiştir. Bu yüzden Avrupa Birliği enerji bağımlılığının azaltılması için yenilenebilir enerjiye geçiş, enerji ithalatçısı ülkelerin çeşitlendirilmesi gibi yeni bir stratejiyi hayata geçirmiştir. Yoğun bir biçimde enerji ithalatına bağımlı bir ülke olan Türkiye'nin de enerji bağımlılığı konusunda adım atması gerekmektedir. Bu çalışma kapsamında yapılan ampirik analizden elde edilen sonuçlarda bu sonucu desteklemektedir. Analiz kapsamında yapılan Johansen eşbütünleşme testi sonucunda, 1990-2020 döneminde Türkiye'de birincil enerji arzı ve fosil yakıt tüketimi ile enerji bağımlılığı arasında kısa ve uzun dönemde pozitif bir ilişki vardır. Enerji verimliliği ile enerji bağımlılığı arasında negatif bir ilişki söz konusudur. Analizde yer alan diğer bağımsız değişkenlerden biri olan Gayri Safi Yurtiçi Hasıla ve enerji bağımlılığı arasında beklentinin aksine negatif bir ilişki tespit edilmiştir. Analizdeki son değişken olan yenilenebilir enerji ve enerji bağımlılığı arasında ise bu model kapsamında bir ilişki kurulamamıştır.

İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 2019

Enerji, sanayileşme devrimi sonrası üretim ve tüketim faaliyetlerinin önemli ve zorunlu bir girdisi haline gelmiştir. Keza ülke ekonomileri için büyümenin belirleyicisi olan enerji ekonomik büyümenin de temel kaynağıdır. Bu bağlamda hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ekonomiler için ekonomik büyüme, enerji tüketimi ve karbon emisyonu arasındaki ilişki fazlaca dikkat çeken ve incelenen bir konu haline gelmiştir. Bu çalışmada ekonomik büyüme, enerji tüketimi ve karbon emisyonu arasındaki ilişki Türkiye açısından incelenmeye çalışılmıştır. Veri seti yıllık olarak elde edilmiş olup 1961-2014 dönemlerini kapsamaktadır. Verileri analize uygun hale getirmek için öncelikle zaman serilerinde uygulanan durağanlık testlerinden ADF ve PP testleri yapılmıştır. Daha sonra değişkenler arasında eşbütünleşme analizi yapılmıştır. Eşbütünleşme sonucunda VEC modeli kurulmuştur. Sonrasında Granger nedensellik analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda kişi başı GSYH'den kişi başına enerji tüketimine doğru tek yönlü ve kişi başı enerji kullanımından kişi başı karbon emisyonuna doğru tek yönlü bir nedensellik olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi

Bu çalışmada Türkiye için enerji tüketimi, enerji verimliliği, sermaye birikimi, Ar-Ge harcamaları ile ekonomik büyümeyi temsil eden Reel GSYH(gayrisafi yurtiçi hasıla) ve nüfus arasındaki ilişki 1985-2018 dönemlerini kapsayan yıllık verilerle incelenmiştir. VECM (Vector Error Correction Model-Vektör Hata Düzeltme Modeli) metodunun kullanıldığı bu çalışmada; uzun dönemli nedensellik testi sonuçları değerlendirildiğinde, enerji tüketimi ile ekonomik büyüme arasında, teknolojik gelişim ile ekonomik büyüme arasında, nüfus ile ekonomik büyüme arasında ve enerji tüketimi ile teknolojik gelişim arasında çift yönlü nedensellik ilişkilerinin geçerli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Nedensellik testi sonuçları bir bütün olarak değerlendirildiğinde, enerji tüketimi ile ekonomik büyüme arasındaki çift yönlü nedensellik ilişkisinin hem kısa hem de uzun dönemde geçerli olması enerji tasarrufuna yönelik olarak uygulanacak bir politikanın ekonomik aktivitelere zarar verebileceği görülmüştür. Benzer ş...

Cukurova Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 2012

Enerji, modern yaşamın önemli bir girdisi; ekonomik büyümenin temel bir belirleyicisidir. Bir yandan, enerji kullanımının katkılarıyla üretilen mal ve hizmet miktarının artması; diğer yandan gelir düzeyi arttıkça, daha fazla enerji tüketimine yol açacak mal ve hizmetlerin kullanılması beklenmektedir. Bu çalışma, anılan beklentiden yola çıkarak enerji tüketimi-iktisadi büyüme ilişkisini, yükselen piyasa ekonomileri olarak nitelenen ülkeler bakımından araştırmayı amaçlamaktadır. Örneklemde yer alan 12 ülkenin 1980-2008 verileri kullanılarak yapılan analiz, enerji tüketimi ile büyüme arasında, 5 ülkede iki yönlü; 3 ülkede enerji tüketiminden büyümeye; 3 ülkede de ekonomik büyümeden enerji tüketimine doğru tek yönlü ilişkinin varlığını; sadece bir ülkede bu iki değişken arasında bir ilişkinin gözlenmediğini göstermektedir.

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2018

Avrupa Birliği (AB) enerji politikalarına, birliğin temelini oluşturan 1951 tarihli Paris antlaşmasıyla birlikte başlamış, süreç içerisinde de amaç ve ilkelerinde büyük sapmalar göstermemiştir. Günümüzde ise AB’nin nükleer enerjiden yenilenebilir enerjiye doğru geçiş yapan politikaları benimsediği görülmektedir. Türkiye ise hızla artan nüfus, yükselen elektrik ihtiyacı, sürekli büyümenin elektrik tüketimini arttırması, enerjideki yüksek dışa bağımlılık, yenilenebilir enerji kaynaklarının artan enerji ihtiyacını karşılamaması gibi nedenlerle nükleer enerjiye geçiş yapan politikaları benimsediği görülmektedir. Enerji türü tercihlerinde görülen bu ayrım, ekonomik büyüme hedefleriyle büyük ölçüde ilişkilidir. Bu çerçevede çalışmada, “Türkiye ve AB’de tüketilen enerji türlerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi nedir?” sorusunun cevabı Toda-Yamamoto nedensellik testi yardımıyla aranmıştır. Çalışmanın sonucunda Türkiye için doğalgaz tüketiminden ekonomik büyümeye doğru, AB için ise petro...