Cumhuriyet’in Yeni Kenti Karabük’ün 1937 – 1988 Dönemi Mekânsal Gelişimi ve Şehir Planları

Karabük, sanayileşen Cumhuriyet'in, demir çelik sanayisinin ana merkezi olarak kurulmuştur. Kuruluşunda Öğlebeli Köyü'ne bağlı 13 haneli bir mahalle olan Karabük, günümüzde yüz binden fazla nüfusa sahip orta büyüklükte bir kent durumuna gelmiştir. Bu çalışmada, Cumhuriyet Dönemi'nin yeni bir kenti olarak kurulan Karabük'ün, 1937-1988 yılları arasındaki mekânsal gelişimi ve şehir planlama tarihi ele alınmıştır. Kente yönelik mekânsal kararlar bağlamında; 1938 Henri Prost Mevzi Planı, 1948 Nezihe ve Pertev Taner Planı, 1967 Gündüz Özdeş Planı ve 1980 Baran İdil Planı ayrı ayrı incelenmiştir. Diğer bir ifadeyle, Karabük'te 1937'de başlayan kentleşmenin, 1988 yılına kadar kent imar planlarıyla başarılı bir şekilde yönlendirilip yönlendirilemediği konusu irdelenmiştir. Araştırmada mekânsal analiz yaklaşımı kullanılmış olup, analiz verisi olarak kentin haritalarından, imar planlarından, plan raporlarından, hava fotoğraflarından ve gazete haberlerinden yararlanılmıştır. Buna göre Karabük'ün 1937 yılında bir sanayi kenti olarak kurulduğu, sanayileşmeye bağlı olarak kentte 1990'lara kadar hızlı bir kentleşmenin yaşandığı, bu kentleşme hareketinin dönemin yıldız mimar-şehircilerine yaptırılan bir mevzi plan ve üç de master planla kontrol altına alınmaya çalışıldığı, mevzi plan hariç diğer planların çeşitli nedenlerle uygulamaya geçirilemediği, 50 yıllık planlama mücadelesi sonunda kentsel mekânın biçimlenişinin çarpık bir şekilde gerçekleştiği sonuçlarına ulaşılmıştır. Abstract Karabük was established as the main centre of iron steel industry of the industrializing Republic. Karabük, a neighbourhood consisting of 13 households connected to Öğlebeli Village at the time of its establishment, now has become a city with a population of more than one hundred thousand. In this study, spatial development and the history of city planning between the years

Erdem (Ankara), 2023

The number of residential structures built in the Early Republican Period is decreasing day by day. Considering that the history of housing is as old as the history of humanity and that housing has changed both functionally and structurally with every sociological change, it is important to examine the Early Republican Period residences that reflect the changing lifestyle of a period.

METU JOURNAL OF THE FACULTY OF ARCHITECTURE, 2020

This article examines the period of modernization of the city of Skopje located in the center of the Balkan Peninsula following the 1839 Declaration of Tanzimat Reforms in the Ottoman Empire. The focus is on Skopje’s advances and transformations since that time. Effort was made to determine how and to what extent the urban texture of Skopje might have changed under migratory, historical, socio-economic influences and political structure, and by evaluating the scalable plans that had been developed at different time periods. Some of the developments in socialization and urbanization in the city of Skopje appear to have started in the 18th Century prior to the Ottoman Reforms. The development of Skopje continued until mid-19th Century as its population increased, and it became a center of attraction from social and economics viewpoints. With the Ottoman declaration of the Reform Edict (1856) following the Crimean War (1856), Skopje received increasing requests from various European markets, which promoted the livelihood in the city to a great extent, thus starting a new era. Over roughly a 20-year period, very important initiatives were implemented, such as the establishment of a contemporary municipality, a telegraph system, a railroad line, and the appearance of new types of buildings and activities. In addition, very important steps were taken to promote modernization. The Bosnian Crisis of 1875 and the 1876-1878 Ottoman – Russia War have led to restlessness in the region and slowing down of trade, leading to waves of migration from the lost lands toward the city of Skopje. The flux of new migrants led to the opening of new settlement areas and new residential districts, emerging as novel modifying elements in the city’s texture and living style. The most significant change in the city took place in 1888, when the City of Skopje became the capital of the Province of Kosovo. Under the guidance of two successful administrators, expansive construction projects were completed involving roads, bridges, imposing new buildings for military, legal, social, cultural, economics and religious use. The city of Skopje as the capital of an Ottoman province located in a sensitive region has clearly benefited to a significant extent from the constructional development initiatives of the Empire aimed at developing the region. The changes in Skopje’s physical structure continued until the Ottoman Empire abandoned the city in 1912.

METU JOURNAL OF THE FACULTY OF ARCHITECTURE, 2012

Son yıllarda Anadolu kentlerine ilişkin çalışmaların sayısı giderek artmaktadır. Bu çalışmalar, Anadolu kent tarihine yeni bilgi ve belgeler kazandırmaktadır. Geçmişten devralınan veriler, kentin gelecekte izleyeceği biçimleniş sürecinin de etkenleri arasındadır. Bu nedenle kentlerin eski imar planları, kentin geçmişten günümüze biçimleniş sürecinin aydınlatılmasında önemli bir yer tutar. Cumhuriyet Dönemi'nde modernleşme adına, merkezi ve yerel yönetimlerin imar planları ve imar uygulamalarıyla, geleneksel dokusunu katı geometrik dokuya dönüştürdükleri kentlerden birisi de Kayseri'dir. Cumhuriyet Dönemi öncesinde Kayseri'de mutasarrıflık ve belediye eliyle birtakım sınırlı imar uygulamaları gerçekleştirildiği bilinmektedir. Kent için bir plan hazırlanmaksızın yapılan bu dar kapsamlı uygulamalar, doğrudan yöneticilerin istenciyle yaşama geçirilmiştir. Pek çok yayında Kayseri'nin kent planlama tarihinin başlangıcı 1945 yılı olarak gösterilir. Alman Mimar-Şehir Plancısı Ord. Prof. Dr. Gustav Oelsner ve Doçent Kemal Ahmet Aru'nun birlikte yapmış oldukları 1945 onaylı kent planının yapısal kurgusu ve kent biçimlenişine etkisi düşünüldüğünde, bu değerlendirmenin doğru olduğu sanılır. Oysa önceki belgeler incelendiğinde, daha farklı sonuçlara ulaşılmaktadır.

Türk Yurdu Ankara Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan I, 2023