САЙЧУНГА "ЛИУ ПАНЬ ШАНЬ УУЛ" ТҮҮХЭН НАЙРУУЛЛЫН СУДЛАЛ

Товч агуулга: Уг өгүүлэлд алдарт хэл шинжээч Шадавын Лувсанванданы 1959 оны " Монголч эрдэмтдийн анхдугаар их хурал "-д хэлэлцүүлсэн " Монгол хэл аялгууны учир " хэмээх илтгэлийн тухай өгүүлэв. Ш.Лувсанвандан монгол хэл аялгуу, монгол хэлний түүх судлагч урьд өмнөх эрдэмтдийн шинжилгээ судалгаандаа дэвшүүлсэн саналаас дэлгэрэнгүй олон монгол хэл аялгууны талаар нэгэн шинэ ангилал хийжээ. Энэ ангиллаас өмнө монгол хэл аялгууг судалж ангилах асуудлыг голлон Орос болон Зөвлөлтийн монголч эрдэмтэд судалсаар ирсэн бөгөөд монголын өөрийн эрдэмтдээс хамгийн анх монгол хэл, аялгууг ангилсан эрдэмтэн бол Ш.Лувсанвандан гэж хэлж болно. Ш.Лувсанвандан эхлээд монгол хэл аялгууг судалж ангилсан эрдэмтдийн саналыг харьцуулан үзээд харилцан зөрүүтэй зүйлсийг нь ойлгомжтойгоор тайлбарлажээ. Хамгийн гол нь олон нутгийн аялгууг ангилахдаа Ш.Лувсанвандан юуны өмнө хэлний шинж буюу авиа зүй, үгийн сангийн онцлогийг үндэс болгосон нь судалгаа шинжилгээний шинэ дэг, аргачлал болжээ. Түлхүүр үг: Ш.Лувсанвандан, нутгийн аялгуу судлал, монгол хэл шинжлэл

XX зууны 70, 80-аад оны сүүл үе гэхэд дэлхийн улс орнуудад “улсын салбарын шинэ удирдлага” (Батсүх, 2009, хууд. 7) үзэл баримтлал үүссэнтэй холбоотойгоор улс төрийн нөлөөллөөс ангид төрийн албаны үзэл санаа (захиргааны шинэтгэлийн хүрээнд) шинэ агуулга, хэлбэрээр хөгжих болсон. Иргэдийн төр засагт итгэх илтгэл буурч, үүнээс улбаалан төрийн удирдлагыг шинэтгэн сайжруулах хэрэгцээ бий болсон нь төрийн албыг улс төрийн нөлөөллөөс зааглах үзэл санаа хөгжих, хэрэгжих таатай нөхцөл болж өгчээ.

Чингис хааны ертөнц ба Монгол судлал, 2022

Агуу их Чингис хаан тухайн цаг үеийн онцгой гоц («феномен») алдар гавьяатай, суу гайхамшигтай, чин зоригтой Тэнгэрлэг язгуурт их хүмүн даруй мөн юм. Тийм учраас, Чингисийн үзэл (Чингисизм), Чингис хааны удмынхан «алтан ургынхан» буюу «төре» хэмээн хүндэтгэдэг асар хүчтэй улс-төрийн бат бөх жанжин шугам болон нэр-хүнд бүхүй тогтвортой үзэл-суртал төлөвшин удаан хугацаанд дэлхий дахины болон Евразийн түүхнээ, ялангуяа монгол, түрэг угсаатны XIII-XIV зууны үеийн төрт улсуудын түүхэнд гайхалтай ул мөрөө үлдээсэн уламжлалт түүхэн товчоо байдаг билээ. Эдүгээ, Чингис хааны тухай эрдэм шинжилгээний баталгаа нотолгоотой, дорвитой судалгааны бүтээл тун ч ховор болай.

Боловсруулсан: Авто замын газартай гэрээ байгуулсан зөвлөхийн баг 2014 оны 4 дүгээр сарын 10-ны өдөр УЛААНБААТАР ХОТ

Монгол нутагт олон цаг үед хамаарагдах 500 гаруй хүн чулуун хөшөө бүртгэгдсэн гэсэн мэдээлэл бий боловч тэдгээрийн он цагийн хамаарал, тархалт, хийц загварын ялгаатай тал зэргийг тусгасан мэдээллийн сан өнөө хир алга байна. Ийм төрлийн мэдээллийн сан нь зөвхөн хүн чулуун хөшөөгөөр тогтохгүй Монголын археологийн нийт дурсгалын судалгаанд тулмагдаад байгаа асуудал хэмээн үзэж болно. Иймээс бид эхний ээлжинд манай улсад хамгийн цэгцтэй судлагдагдсан чиглэл болох хүн чулуун хөшөөг сонгон авав.

Нүүдэлчдийн өв, 2024

The word of üge is written on Orkhon and Enisey runi writing findings. However, it is described that the low ranked people but head of tribes. It is attracted that Ediz, was awarded this title, who come out after collapse of Yaglahar tribe of Uighur golden horde. This is used for title as a Mongol, Tatar, Khitan, Uighur name after Uighur dynasty late period. Some of these are connected with Tatar’s history and Rouran dynasty remains is tried to be Tatar’s memorial findings by being revealed with sealed stamp, probably connecting other findings, historical geography. However, it is lack of proofing but saying systematic base.

Mongolian Journal of Agricultural Sciences, 2014

Нийслэлийн ногоон байгууламжинд ургаж буй модлог ургамлын зүйлийн бүрдэл, тэдгээрийн ургалтын төлөв байдлын судалгаагаар Улаанбаатар хотын хэмжээнд дэх нийт моддын 23 орчим хувь доройтсон ангилалд бүртгэгдсэн байдаг байна. Модны ургалтын эрчим, доройтлыг үнэлэх шалгууруудад хөнөөлт шавьжийн нөлөөг тогтоох нь шаардлагатай бөгөөд ямар зүйл хэдий хэмжээний хохирол учруулж байгаа судалгаа дөнгөж эхлэлийн шатандаа явагдаж байна.DOI: http://dx.doi.org/10.5564/mjas.v12i1.268

Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences, 2014

Манай орны Хангай, Хэнтийн уулын аглаг ойд ургадаг хуш модны самар нь хүнсний чухал бүтээгдэхүүн мөн хүнсний сайн чанарын тос гарган авч хэрэглэдэг. Хүмүүс жил бүр их хэмжээгээр түүж хүнсэнд хэрэглэхээс гадна нууцаар гадаад руу ихээр гаргадаг эх орны үнэт баялаг билээ. Хүмүүс самрыг ихээр цөмж ясыг нь тааралдсан газраа хаяж гудамж талбай, байгаль орчноо ихээр бохирдуулдаг.Сүүлийн жилүүдэд бидний судалгааны ажлын нэг үндсэн чиглэл болох органик түүхий эдүүдийн пиролизын судалгаа [1]-ны хүрээнд байгалийн үндсэн органик түүхий эд болох төрөл бүрийн нүүрс [2-6], занар [7-13], амьтны гаралтай цэвэр органик түүхий эд сүүний ээдэмцэр [14-23], зарим нэг хаягдал органик түүхий эдүүд болох малын яс [24-28], модны үртэс [28], нэг удаагийн хэрэглэсэн тариур[29]-ууд зэрэг түүхий эдүүдийн пиролизын туршилтуудыг хийж гарган авсан хатуу,шингэн ба хийн бүтээгдэхүүнүүдийн гарц хэмжээг тогтоож тэдгээрийн техникийн шинж чанар, химийн бүрэлдэхүүн ба хэрэглээний чиглэлийг тогтоох ажлуудыг үргэлжлүүлэн хи...

«ДЖАНГАР» И ЭПИЧЕСКИЕ ТРАДИЦИИ ТЮРКО-МОНГОЛЬСКИХ НАРОДОВ: ПРОБЛЕМЫ СОХРАНЕНИЯ И ИССЛЕДОВАНИЯ Материалы III Международной научной конференции , 0

Монгол тууль судлалаас дэд эрдэмтэн Лха. Туяабаатарын нэрийг салгах учиргүй билээ. Тэрээр баруун монголд өсөж төрсөн, ойрадын хязгаар, алтайн урианхай зоныхоо түүх, утга соёлын талаар өргөн мэдлэгтэй, ерөөлч, туульч, дууч зэрэг ардын билиг төгөлдөр авьяастнуудын бүтээлийг бага ахуй цагаасаа сонсож өссөн, энэ ястан цагийн болон хувь заяаны эрхээр ирээдүйд түүх соёл, тууль зэргээ умартан гээх нь ч багадах төдийгүй баруун хязгаарт багтаж суух газаргүй болтлоо шахагдах үнэнийг эрт танин мэдэрч, энэ эрхтгүй сөхрөх аюулаас хэрхэн гэтлэх талаар толгой гашилгахдаа үзэг цаас нийлүүлэн өвөг дээдсээс өвлөн уламжлагдсан утга соёлын ус элбэг цутгаланг “Монгол судлал” хэмээх их мөрөнд яаравчлан нийлүүлэх их үйлд цаг нартай уралдан зүтгэж, уугуул нутгаас нь шахах суугуул ард түмний зарим нэгэн болчимгүй үйл хэрэгтэй эрслэн тэмцэж асан их зоригтон байсан юм.