Στο 5ο επεισόδιο του Πυρήνα εστιάζουμε σε μια μυθολογική, λαογραφική, ανθρωπολογική, αλλά και ψυχολογική προσέγγιση των εθίμων της Αποκριάς στ’ Απεράθου της Νάξου. Θα μιλήσουμε σε χρόνο παρελθόντα, αλλά και ενεστώτα. Και αυτό, γιατί κάποια από αυτά τα λαϊκά δρώμενα έχουν εγκαταλειφθεί εντελώς ή άλλα έχουν αλλάξει μορφή και λειτουργία, σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό. Και αυτό ασφαλώς και είναι εύλογο, καθώς τα καρναβαλικά δρώμενα σε κάθε περίπτωση αντικατοπτρίζουν τους μετασχηματισμούς της ίδιας της κοινότητας. Και όσο αλλάζει η κοινότητα, τόσο θα αλλάζουν και οι πρακτικές της. Δεν θα συζητήσουμε, βέβαια, γι’ αυτό το ζήτημα στην παρούσα φάση, παρόλο που είναι καίριο και αφορά όλες τις όψεις του πολιτισμού. Στόχος μας είναι να φωτίσουμε τα παλιά σύμβολα, τις λαϊκές αντιλήψεις και πρακτικές, και κυρίως τις κοινωνικές τους αναπαραστάσεις, όπως είναι αφομοιωμένες στο συλλογικό ασυνείδητο του τόπου, ακόμα κι αν υφίστανται μετασχηματισμούς. Έρευνα – Παρουσίαση – Παραγωγή: Μαρία Ξεφτέρη & Νίκος Βερύκοκκος ____________________ YouTube: https://youtu.be/npqMc876_no?si=l7E0iHxZ6lA2qDCG Spotify: https://open.spotify.com/episode/2iJggumZReqmlT5WJwo8YQ?si=c213468fa5a44ac7 ____________________ Πηγές επεισοδίου Nilsson, M. (1979). Ελληνική λαϊκή θρησκεία. Αθήνα: Η Βιβλιοθήκη του Φιλολόγου. Γιαννούλης, Γ. (2009). Απεράθου (1900-1950). Η ποιητική γλώσσα ως αγωγή πολιτισμού. Αθήνα: Εκδόσεις Graphopress. Δεουδέ, Α. (2017). Η βοτανική στην απεραθίτικη ντοπιολαλιά. Στο: Πρακτικά του Ε΄ Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου «Η Νάξος διά μέσου των αιώνων» (Απεράθου Νάξου, 31 Αυγούστου – 2 Σεπτεμβρίου 2013). Αθήνα-Νάξος: Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, 855-866. Ζευγώλης, Τ. (1962). Αντίλαλοι από τα τραγούδια της Νάξου. Αθήναι. Ζευγώλης, Τ. (1985). Έθιμα που… φεύγουν. Η παλιά αποκρηά στην Απείρανθο της Νάξου. Στο: Ν. Κεφαλληνιάδης (επιμ.), Η Απείρανθος (Ιστορία – Μνημεία – Λαογραφία). Αθήνα: Έκδοση ΠΛΟΑ (Πολιτιστικού Λαογραφικού Ομίλου Απειράνθου), 412-414. Κοραής, Α. (1832). Άτακτα, τόμ. τέταρτος, μέρος πρώτον, αλφάβητον δεύτερον Α-Π. Εν Παρισίοις: Εκ της Τυπογραφίας Κ. Εβεράρτου. Κουκουλές, Φ. (1955). Αι απόκρεως και αι μεταμφιέσεις εις το Βυζάντιον. Στο: Βυζαντινών βίος και πολιτισμός, τόμ. ς΄. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 155-158. Μουτζάλη, Α. (2009). Καρναβάλι και λαϊκό γέλιο. Αρχαιολογία και Τέχνες, τχ. 113 (Δεκέμβριος 2009), 20-26. Μπαρδάνης, Μ. (1985α). Οι Κουδουνάτοι Μοσκάροι. Στο: Ν. Κεφαλληνιάδης (επιμ.), Η Απείρανθος (Ιστορία – Μνημεία – Λαογραφία). Αθήνα: Έκδοση ΠΛΟΑ (Πολιτιστικού Λαογραφικού Ομίλου Απειράνθου), 415. Μπαρδάνης, Μ. (1985β). Οι κουδουνάτοι μοσκάροι στ’ Απειράθου τσ’ Αξιάς. Στο: Ν. Κεφαλληνιάδης (επιμ.), Η Απείρανθος (Ιστορία – Μνημεία – Λαογραφία). Αθήνα: Έκδοση ΠΛΟΑ (Πολιτιστικού Λαογραφικού Ομίλου Απειράνθου), 416-417. Νιτσιάκος, Β. (2003). Χτίζοντας το χώρο και το χρόνο. Αθήνα: Εκδόσεις Οδυσσέας. Οικονομίδης, Δ. (1953). Ο Διόνυσος και η άμπελος εν Νάξω κατά τας αρχαίας και νεωτέρας παραδόσεις. Extrait des Mélanges offerts à Octave et Melpo Merlier. Αθήναι, 1-19. Οικονομίδης, Δ. (1989). Η σόμπα των κουδουνάτων. Ναξιακά, τχ. 24-25 (Ιανουάριος-Δεκέμβριος 1989), 6-7. Οικονομίδης, Δ. (1998). Αποκριάτικα έθιμα: Οι Κουδουνάτοι. Στο: Εθνολογικά – Λαογραφικά, τόμ. Β΄. Αθήνα: Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 45-53. Οικονομίδης, Δ. (2001). Οι «σκοποί» των ναξιακών δημοτικών τραγουδιών. Ναξιακά, τχ. 1(39), Β΄ Περίοδος, 5-13. Οικονομίδης, Δ. (2008). Αι εν Απειράνθω Νάξου μεταμφιέσεις των Απόκρεων (Οι Κουδουνάτοι). Πολιτιστικός Οργανισμός Απεράθου Νάξου (ΠΟΑΝ) – Λαογραφικό Μουσείο. Πούχνερ, Β. (1989). Λαϊκό θέατρο στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. Πρωτοπαπαδάκη, Ε. (1994), Το ψυχολογικό υπόβαθρο των αποκριάτικων μεταμφιέσεων. Στο: Πρακτικά του Α΄ Πανελληνίου Συνεδρίου με θέμα «Η Νάξος δια μέσου των αιώνων» (Φιλώτι, 3-6 Σεπτεμβρίου 1992), 1013-1019. Σφυρόερας, Ν. (1939). Οι απόκριες στ’ Απεράθου. Ναξιακόν Μέλλον, φ. 50 (15.2.1939), 2.